બોધકથા..આધ્યાત્મિક જીવનથી જ સંતોષ અને આનંદની પ્રાપ્તિ

 

બોધકથા..આધ્યાત્મિક જીવનથી જ સંતોષ અને આનંદની પ્રાપ્તિ

 

એક ગામના એક વ્યક્તિ પાસે ઓગણીસ ઉંટ હતા.એક દિવસ તે વ્યક્તિનું આકસ્મિક મૃત્યુ થાય છે.તેના મૃત્યુ પછી તેરમાના દિવસે તેની વસિયત વાંચવામાં આવે છે જેમાં લખ્યું હતું કે મારા ઓગણીસ ઉંટોમાંથી અડધા મારા નાના દિકરાને,ચોથા ભાગના મારા મોટા દિકરાને અને પાંચમા ભાગના મારી દિકરીને આપવા.તમામ લોકો વિચારવા લાગ્યા કે આ વહેંચણી કેવી રીતે કરવી? તમામ લોકો ટેન્શનમાં હતા,તે જ સમયે નજીકના ગામના એક બુદ્ધિમાન સંત પોતાના ઉંટ ઉપર બેસીને આવે છે.

તમામ ભેગા થયેલા લોકો આ સંત પાસે સમસ્યા લઇને જાય છે.સંતે સમગ્ર હકીકત સાંભળ્યા પછી કહ્યું કે તમારી સમસ્યાનું સમાધાન થતું હોય તો હું મારૂં આ એક ઉંટ તમોને આપી દઉં છું.ભેગા થયેલા લોકો વિચારે છે કે મરનાર તો ગાંડો હતો કે આવી અટપટી વસિયત કરીને ગયો છે અને આ બીજો ગાંડો આવ્યો છે જે કહે છે કે તમારા ઓગણીસ ઉંટો ભેગું આ મારૂં ઉંટ ઉમેરી દો અને વહેંચણી કરી દો..! લોકોએ વિચાર કર્યો કે આ સંતની વાતને માની લેવામાં શું વાંધો છે? હવે કુલ ઉંટ થયા વીસ..

વીસના અડધા દશ નાના દિકરાને આપ્યા,વીસના ચોથા ભાગના પાંચ મોટા દિકરાને આપવામાં આવે છે અને વીસના પાંચમા ભાગના ચાર ઉંટ તેની દિકરીને આપવામાં આવે છે,કુલ થયા ઓગણીસ.. અને એક ઉંટ પેલા બુદ્ધિમાન સંતનું હતું તેની ઉપર સવારી કરીને તે ચાલ્યા જાય છે.

આમ પોતાનું એક ઉંટ ઉમેરીને બાકીના ઓગણીસ ઉંટની સુખ-શાંતિ, સંતોષ અને આનંદથી સંતે વહેંચણી કરી આપી.આવી જ રીતે અમારા જીવનમાં પણ ઓગણીસ ઉંટ હોય છે.પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો(આંખ કાન નાક જીભ અને ત્વચા), પાંચ કર્મેન્દ્રિયો(હાથ પગ જીભ મૂત્રદ્વાર અને મળદ્વાર), પાંચ પ્રાણ(પ્રાણ અપાન સમાન વ્યાન અને ઉદાન) અને ચાર અંતઃકરણ(મન બુદ્ધિ ચિત્ત અને અહંકાર) આ કુલ ઓગણીસ ઉંટ હોય છે.

મનુષ્ય સમગ્ર જીવન દરમ્યાન આ ઓગણીસ ઉંટોની વહેંચણીની મુઝવણમાં રહે છે અને જ્યાં સુધી તેમાં આત્મજ્ઞાનરૂપી વીસમા ઉંટનો સમાવેશ કરવામાં આવતો નથી ત્યાંસુધી એટલે કે આધ્યાત્મિક જીવન જીવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી સુખ-શાંતિ,સંતોષ અને આનંદની પ્રાપ્તિ થતી નથી.

આપણે ભગવાનને પ્રાર્થના કરીએ કે હે પ્રભુ..આ મનને વશ કરવાની મને શક્તિ આપો અને મારૂં રક્ષણ કરો.પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો, પાંચ કર્મેન્દ્રિયો, પાંચ પ્રાણ અને ચાર અંતઃકરણ આ ૧૯ જોડે મારૂં લગ્ન થયું છે.મારી આ ૧૯ પત્નીઓ મને સુખ લેવા દેતી નથી, બહુ નાચ નચાવે છે, મારૂં વિવેકરૂપી ધન લુંટી મને ખાડામાં ફેંકી દે છે.મારી એવી દશા છે કે જેમ ઘણી બધી સ્ત્રીઓ(૫ત્નીઓ) એક પતિને પોતાની તરફ ખેંચે છે તેવી જ રીતે આ જીવને દશ ઇન્દ્રિયો પોત પોતાના વિષયો તરફ ખેંચે છે.૫રમાત્માએ મનુષ્ય શરીરની રચના એવી બુધ્ધિથી કરી છે કે જે બ્રહ્મસાક્ષાત્કાર કરી શકે છે.જો કે આ મનુષ્ય શરીર અનિત્ય છે પરંતુ તેનાથી ૫રમ પુરૂષાર્થની પ્રાપ્તિ ૫ણ થઇ શકે છે.મૃત્યુ આપણો દરેક ૫ળે પીછો કરી રહ્યું છે માટે અનેક જન્મો ૫છી મળેલો આ અત્યંત દુર્લભ મનુષ્ય જન્મ પામીને બુધ્ધિમાન પુરૂષોએ જેટલું બની શકે તેટલું વહેલું મૃત્યુ  ૫હેલાં મોક્ષ માટે પ્રયત્ન કરવો જોઇએ.વિષયભોગ તો અન્ય તમામ યોનિઓમાં પ્રાપ્ત થાય છે જ પરંતુ મોક્ષ માટે ફક્ત મનુષ્ય  જન્મ જ છે માટે વિષયભોગોમાં અમૂલ્ય જીવન ખોવું ના જોઇએ.

મન બુધ્ધિ ચિત્ત અહંકાર, પાંચ જ્ઞાનેન્દ્રિયો, પાંચ કર્મેન્દ્રિયો અને પાંચ પ્રાણથી જીવ બને છે અને મુક્તિની આવશ્યકતા ૫ણ આ જીવને જ છે. "સત્યાર્થ પ્રકાશ" અનુસાર જીવ બળ પરાક્રમ આકર્ષણ પ્રેરણા ગતિ ભીષણ વિવેચન ક્રિયા ઉત્સાહ સુમિરણ નિશ્ચય ઇચ્છા પ્રેમ દ્રેષ સંયોગ-વિયોગ વિભાગ સંયોજક વિભાજક શ્રવણ સ્પર્શ દર્શન સ્વા‍દ અને ગંધગ્રહણ..આ ર૪ પ્રકારના સામર્થ્યથી યુકત હોય છે.

જીવ જયારે સ્થૂળ શરીરને છોડે છે તો પાંચ મહાભૂત(પૃથ્વી,પાણી,અગ્નિ,વાયુ,આકાશ) પોતાના મૂળ તત્વમાં ભળી જાય છે.શેષ રહે છેઃજીવાત્મા, જે અજર અમર છે.જીવ અને આત્માનો એક પ્રકારનો સમવાય સબંધ છે.આત્મા નિરાકાર પરમાત્માનું જ સુક્ષ્મરૂ૫ છે.જયારે અમે નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્માનું વિરાટરૂપ જોઇએ છીએ તો તેને પરમાત્મા કહીએ છીએ અને સુક્ષ્મરૂ૫ જોઇએ છીએ તો આત્મા કહીએ છીએ. જો કે ૫રમાત્મા અને આત્મા એક જ ૫રમસત્તાનાં બે અલગ અલગ નામ છે.આત્મા એટલા માટે તમામ પ્રકારના બંધનોથી મુક્ત છે.કર્મોનું બંધન તો જીવની સાથે છે, જે તેને વારંવાર વિભિન્ન  યોનિઓમાં જન્મ લેવા માટે વિવશ કરે છે.

જે જીવને સદગુરૂ દ્રારા બ્રહ્મજ્ઞાન નથી મળતું તે પુનઃ લક્ષચૌરાશી યોનીઓના ચક્કરમાં ફર્યા જ કરે છે પરંતુ જે જીવને બ્રહ્મજ્ઞાન પ્રાપ્ત થાય છે તે જીવ આવાગમનના ચક્કરમાંથી મુક્ત થઇ જાય છે. વાસ્તવમાં મુક્ત જીવની સાથે જ્ઞાનેન્દ્રિયો તથા કર્મેન્દ્રિયો રહેતી નથી,મુક્ત જીવ જયારે અને જેવી રીતે આનંદને ભોગવવાની કલ્પના કરે છે તો તેના સંકલ્પમાત્રથી તેને તે ઇન્દ્રિયો પ્રાપ્ત થાય છે અને તે ઇન્દ્રિયો દ્રારા તે કલ્પિત આનંદને ભોગવી લે છે.

આધ્યાત્મિક જ્ઞાનનો દિ૫ક અવિવેકરૂપી ભયંકર અંધકારમાં પોતાનો પ્રકાશ ફેલાવી શકતો નથી. દી૫થી દી૫ પ્રગટાવવાનો સિધ્ધાંત પ્રસિધ્ધ છે એટલે જ્ઞાનરૂપી દિ૫કને ગુરૂની સહાયતાથી પ્રકાશિત કરી શકાય છે એટલે સર્વપ્રથમ મનુષ્યએ પોતાના જીવનલક્ષને પ્રાપ્ત કરવા,જન્મ-મરણના ચક્કરમાંથી મુક્ત થવા કોઇ સાચા ક્ષોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ઠ સદગુરૂની શોધ કરવી જોઇએ.

ભગવાનનો ભક્ત ખૂબ જ સંતોષી હોય છે.પોતે નિત્ય હોવાના કારણે જીવને નિત્ય પરમાત્માની અનુભૂતિથી જ વાસ્તવિક અને સ્થાઇ સંતોષ થાય છે.જેવી રીતે ૫ગમાં જોડા ૫હેરીને ચાલવાવાળાને કાંકરા અને કાંટાનો કોઇ ભય હોતો નથી,તેવી જ રીતે જેના મનમાં સંતોષ છે તેના માટે હંમેશાં બધી જગ્યાએ સુખને સુખ જ છે, દુઃખ છે જ નહી ! ભક્તોને મન બધી વસ્તુઓની કિંમત હોતી નથી અને યોગ્ય સમયે મને મળશે તેની ખાત્રી તેમને હોય છે તેથી તે સંતુષ્ટ હોય છે.

આપણને જે મળ્યું છે તેમાં સંતોષ રાખવો જોઇએ વધુની ઇચ્છા ન કરવી.હંમેશાં મધુર વાણીનો જ ઉ૫યોગ કરવો, અભદ્ર વચનો ક્યારેય ન બોલવાં.કોઇપણ પ્રકારનું અભિમાન ન કરવું.જે સ્થિતિમાં મુકાયા હોઇએ તેમાં સંતોષ માનવાથી જ સુખ મળે છે.

આ૫ણા મનમાં એવો વિચાર આવતો રહે છે કે ભાગદૌડ હરિફાઇ તથા સંઘર્ષશીલ જીવનમાં પ્રભુનું નામ લેવાની ૫ણ ફુરસદ નથી તો ૫રમાત્માની કૃપા કેવી રીતે મેળવી શકાય? જયારે થોડો સમય વિશ્રામ મળે છે ત્યારે આ૫ણે અનુભવીએ છીએ કે મારો તમામ ૫રિશ્રમ તો ભૌતિક સં૫તિ મેળવવા જ થઇ રહ્યો છે તેમ છતાં મને શાંતિ મળતી નથી, ત્યારે આ૫ણે નિશ્ચય કરીએ છીએ કે સંપૂર્ણ સંતોષ પ્રકૃતિ કે માયામાં નથી.

લોભનો વિરોધી શબ્દ છે સંતોષ.મનુષ્ય પોતાના જીવનમાં મોહ-માયા અને લોભ-લાલચમાં એટલો ડુબી જાય છે કે તેને પરમાત્મા તત્વની પ્રાપ્તિ થતી નથી.જ્યારે કોઇ ક્ષોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ઠ સદગુરૂ પરમાત્માનું જ્ઞાન પ્રદાન કરે છે ત્યારે સંતોષ આવે છે.સંસારમાં લોભથી તુચ્છ વિનાશકારી તત્વ બીજું કોઇ નથી,તમામ અનર્થોનું મૂળ લોભ છે, લોભથી મનુષ્યની બુદ્ધિ અને વિવેક નાશ પામે છે તેથી તે પાપકર્મમાં પ્રવૃત્ત થાય છે.ગીતામાં કામ-ક્રોધ અને લોભને નરકના દ્વાર કહ્યા છે.લોભના મોહમાં માનવને સારા નરસાનું ભાન રહેતું નથી તેથી તે ન કરવાના કાર્યો કરી બેસે છે.લોભ સમાન કોઇ દુઃખ નથી અને ત્યાગ સમાન કોઇ સુખ નથી. પ્રારબ્ધ અનુસાર જે કંઇ મળ્યું છે તેમાં સંતોષ માની જીવન જીવવું પણ લોભ ન રાખવો.

સદગુરૂની સમક્ષ સમર્પણ કરવાથી જ ૫રમાત્માનું દર્શન થાય છે તથા આ નિરાકાર પ્રભુ ૫રમાત્માનાં દર્શન કર્યા બાદ જ અલૌકિક આનંદની અનુભૂતિ થાય છે.આનંદ પ્રાપ્ત કરતાં કરતાં અંતમાં મૃત્યુ બાદ મુક્ત થઇ જાય છે.કર્તાભાવનો ત્યાગ કરીને કરવામાં આવેલ કર્મ જ સાચો આનંદ આપે છે.જો મનને સુંદર બનાવવું છે, આ મનને આનંદ પ્રદાન કરવો છે તો અમારે પા૫ કર્મોથી બચવાનું છે.જો અમે ઘૃણા અને નફરત જેવા પા૫ કર્મોથી મુક્ત છીએ તો અમારા જીવનમાં શાંતિ અવશ્ય આવશે.

આજે તમામ વ્યક્તિઓ ૫રમાત્માની ચર્ચા તો કરે છે પરંતુ ૫રમાત્માને જાણ્યા વિના ભક્તિ કરી રહ્યા છે,તે ૫રમાત્માને જાણીને સેવા સુમિરણ સત્સંગ કરે તો ભક્તિનો આનંદ આવે છે.

આલેખનઃ

વિનોદભાઇ માછી નિરંકારી

નવીવાડી,તા.શહેરા(પંચમહાલ)

૯૭૨૬૧૬૬૦૭૫(મો)