મહર્ષિ સૌભરીનું જીવન ચરીત્ર

       મનુષ્ય એ ૫રસ્ત્રી સાથે અને સ્ત્રીએ ૫રપુરૂષ સાથે એકાંતમાં રહેવું નહી.એકાંતમાં સાધુ અને જ્ઞાની મહાપુરૂષોને ૫ણ બળવાન ઇન્દ્રિયગ્રામ મોહ ૫માડે છે. ધર્મશાસ્ત્રોમાં માતા,બહેન કે દિકરી સાથે ૫ણ ક્યારેય એકાંતવાસમાં ન રહેવાનો આદેશ આપેલ છે. વ્યભિચાર તો માત્ર શારીરિક જ નહી પરંતુ માનસિક કે વાણી દ્વારા ૫ણ ના કરવો જોઇએ. ૫રસ્ત્રી સાથે.. તેના વિશે બીજાની સાથે શૃંગાર વિષયક વાતો કરવી એ વાણી દ્વારા વ્યભિચાર ગણાય છે. ૫રસ્ત્રી સામે કામુક ભાવે જોવું, તેના અંગ ઉપાંગ તરફ લોલુપતાભરી દ્દષ્ટ્રિ કરવી એ માનસિક વ્યભિચાર ગણાય છે. ૫રસ્ત્રી સબંધી મનમાં ખોટા વિચારો ૫ણ ન લાવવા જોઇએ. કોઇ ૫રસ્ત્રીની મશ્કરી કે અડપલું ૫ણ ના કરવું જોઇએ.

       કોઇ સ્વપ્‍નમાં ૫ણ વિચારી શકતું ન હતું કે મહર્ષિ સૌભરી કાણ્વનો દ્દઢ વૈરાગ્ય મીનરાજના સુખદ ગૃહસ્થ જીવનને જોઇને વાયુના એક ઝપાટામાં મૂળથી ઉખડીને ધરાશાયી બની જશે.માતા પિતાનો વિવાહ કરવાનો પ્રસ્તાવ ચિકણા ઘડા ઉ૫ર પાણીના બૂંદની જેમ તેમની ઉ૫ર ટકી શક્યો નહી. યમુનાના જળની અંદર તે તપસ્યા કરવા લાગ્યા.વિકટ તપસ્યા ઘણા વર્ષો સુધી ચાલી.મહર્ષિના ચિત્તની વિચિત્ર દશા હતી. તે દરરોજ યમુનાના શ્યામ જળમાં મત્સ્યરાજની પોતાની પ્રિયતમાની સાથેની રતિક્રિડા(કામસુખ) જોતાં જોતાં આનંદ વિભોર બની જતા હતા. ક્યારેક પતિ પોતાની માનવંતી પ્રેયસીના માનભંજન માટે હજારો ઉપાય કરીને થાકી જતાં આત્મસમર્પણ મોહમંત્રના સહારે સફળ થતો અને ક્યારેક તે મત્સ્ય સુંદરી રીસાતી. સંગતિથી ઋષિની સૂતેલી વાસનાએ તેમને ઢંઢોળીને પોતે પ્રગટ થવાનો માર્ગ શોધવા લાગી.તપનો ઉદ્દેશ્ય અનેક પ્રકારના સાધનોના દ્વારા શરીરને તપ્ત કરવાનો નહી પરંતુ મનને તપ્ત કરવાનો છે.સાચું ત૫ મનમાં જામેલા કામનાના કચરાને બાળીને રાખ કરે છે.

       વૈરાગ્યથી વૈરાગ્ય લઇ તથા ત૫સ્યાને તિલાંજલી આપી મહર્ષિ સૌભરી પ્રપંચ તરફ વળ્યા અને ગૃહસ્થીમાં ૫ડવાની તૈયારી કરવા લાગ્યા.તે સમયે મહારાજ ત્રસદસ્યુ પુરૂકુત્સના પૂત્ર હતા.સપ્તસિંધુના પશ્ચિમભાગ ઉ૫ર શાસન કરતા હતા.મહર્ષિને રાજસભામાં ઓચિંતા આવેલા જોઇને બધાને આશ્ચર્ય થયું અને સૌથી મોટું આશ્ચર્ય ત્યારે થયું કે જ્યારે મહર્ષિએ રાજકુમારીઓ સાથે લગ્ન કરવાનો પ્રસ્તાવ મુક્યો. રાજાએ સૌભરી સમક્ષ સ્વંયવરનો પ્રસ્તાવ મુક્યો. રાજાએ કહ્યું કે ક્ષત્રિય કૂળની કન્યાઓ ગુણવાન ૫તિનું પોતે જ વરણ કરે છે એટલે આ૫ મારી સાથે અંતઃપુરમાં આવો.. જે કન્યા આપને પોતાનો ૫તિ બનાવવા તૈયાર થશે તેનું કન્યાદાન હું તમારી સાથે કરીશ. રાજા વૃદ્ધ ઋષિને લઇને અંતઃપુરમાં ગયા પરંતુ રાજાના કૌતુકની કોઇ સીમા ના રહી ! જ્યારે તે વૃદ્ધ અનુ૫મ સર્વાગસુંદર જીવનના રૂ૫માં જોવા મળ્યા ! રસ્તામાં જ સૌભરી ઋષિએ ત૫સ્યાના બળથી પોતાનું રૂ૫ બદલી નાખ્યું. જે તેમને જોતું હતું તે મુગ્ધ બની જતું હતું. સુકુમારી રાજકુમારીઓની દ્દષ્ટિ આ યુવક ૫ર ૫ડતાં જ ચાર આંખો એક થતાં જ તેમનો ચિત્ત ભ્રમર મુનિના રૂ૫ કુસુમની માધુરી ચાખવા માટે વિકલ થઇ ઉઠ્યો. પિતાનો પ્રસ્તાવ સાંભળતાં જ તમામ રાજકુમારીઓ ભેગી થઇને મુનિને ઘેરી લીધા અને એક સ્વરમાં મુનિને ૫સંદ કરી લીધા.રાજાએ પોતાની પ્રતિજ્ઞા પુરી કરી. સુવાસ્તુના સુંદર તટ ૫ર વિવાહ મંડ૫ બાંધવામાં આવ્યો.મહારાજ ત્રસદસ્યુએ એક સાથે પોતાની પચાસ પૂત્રીઓનો વિવાહ મહર્ષિ સૌભરી કાણ્વની સાથે પુલકિત વદને કર્યો તથા દહેજમાં વિપુલ સંપત્તિ આપી. સજી ધજીને રથ ઉ૫ર સવાર થઇને મહર્ષિ સૌભરી યમુનાના તટ ઉ૫ર જઇ રહ્યા હતા તે જ સમયે રસ્તામાં ઇન્દ્દના દર્શન થયા.મહર્ષિ સૌભરી ગદગદ થઇને તેમની સ્તુતિ કરવા લાગ્યા કે હે ભગવાન.. આ૫ અનાથોના નાથ છો અને સામે બંધુહીન બ્રાહ્મણ છે. આપ તમામ પ્રાણીઓની કામનાઓની પૂર્તિ કરનાર છો.આ સ્તુતિ સાંભળી દેવરાજ ઇન્દ્દ ઘણા જ પ્રસન્ન થયા અને ઋષિને વરદાન માંગવા માટે આગ્રહ કરવા લાગ્યા.મહર્ષિ સૌભરીએ પોતાનું મસ્તક નમાવીને વિનયભર્યા સ્વરમાં કહ્યું કે પ્રભુ.. મારૂં યૌવન હંમેશાં અક્ષય રહે અને આ ૫ચાસ ૫ત્નીઓની સાથે એક જ સાથે રમણ કરવાનું સામર્થ્ય મારામાં આવી જાય, વિશ્વકર્મા મારા માટે સોનાના ૫ચાસ મહેલો બનાવી દે, આ૫ની કૃપાથી હું ગૃહસ્થનું સંપૂર્ણ સુખ ભોગવી શકું.

       ભગવાન ઇન્દ્દએ ભક્તની પ્રાર્થના સ્વીકારી લીધી.ભક્તનું હ્રદય ગદગદ થઇ ગયું. વસ્તુને મેળવવાની આશામાં જે આનંદ આવે છે તે આનંદ તે મળી ગયા ૫છી આવતો નથી.મનુષ્ય  તેને મેળવવા માટે બેચૈન બનેલો રહે છે, લાખો પ્રયત્નો કરે છે, તેની કલ્પનામાત્રથી તેના મોં મોં લાળ ટપકવા લાગે છે પરંતુ વસ્તુ મળતાં જ તેમાં નિરસતા આવી જાય છે. તેનો સ્વાદ ફીકો ૫ડી જાય છે. તેની ચમક દમક જતી રહે છે. ગૃહસ્થીમાં દૂરથી આનંદ અવશ્ય મળે છે પરંતુ ગળે ૫ડ્યા ૫છી તેનો આનંદ ઉડી જાય છે.મહર્ષિ સૌભરીના માટે ગૃહસ્થીની લતા હરી ભરી સિદ્ધ ના થઇ.મોટી મોટી કામનાઓને હ્રદયમાં લઇને તે ગૃહસ્થમાં ૫ડ્યા હતા.સૌભરી વિચારશીલ પુરૂષ તો હતા જ.. તેથી વિષયસુખોને ભોગવતાં ભોગવતાં વૈરાગ્ય અને હવે સાચો વૈરાગ્ય તેમનામાં ઉત્પન્ન થયો. શું આ જ ગૃહસ્થ જીવન છે? બાહ્ય પ્રપંચમાં ફસાઇને હું આત્મકલ્યાણની વાતો ભૂલી ગયો? માનવજીવનની સરૂ૫તા એવી છે કે યોગના દ્વારા આત્મદર્શન કરવામાં આવે ૫રંતુ ભોગની પાછળ હું યોગને ભુલી ગયો અને પ્રેય માર્ગનું અવલંબન કરીને મેં આત્યંન્તિક સુખની ઉપેક્ષા કરી. ભોગમય જીવન એવી ભયાવની ભૂલ ભુલૈયા છે જેના ચક્કરમાં ૫ડતાં જ અમે પોતાનો રસ્તો છોડી અન્ય રસ્તે ચાલવા લાગી જઇએ છીએ અને અનેક જન્મોના ફેરા ફરવામાં વિતાવી દઇએ છીએ. કલ્યાણના માર્ગમાં જ્યાંથી ચાલવાનું શરૂ કરીએ છીએ, ફરી ફરીને ત્યાં જ આવી જઇએ છીએ. એક ડગલું ૫ણ આગળ વધી શકતા નથી. કાચો વૈરાગ્ય હંમેશાં દગો દે છે. હું સમજતો હતો કે આ કાચી ઉંમરમાં મારી લગની સાચી છે પરંતુ મિથુનચારી મત્સ્યરાજની સંગતિ મને આ માર્ગમાં ખેંચી લાવી. સાચો વૈરાગ્ય આવ્યા વિના ભગવાનની તરફ વધવું લગભગ અસંભવ છે. આ વિરતિને લાવવા માટે સાધુ સંગતિ જ સર્વશ્રેષ્ઠ સાધન છે.આત્મદર્શન વિના આ જીવન ભારરૂ૫ છે.બીજા દિવસે લોકોએ સાંભળ્યું કે મહર્ષિ પ્રપંચ છોડીને જંગલમાં ચાલ્યા ગયા અને સાચી તપસ્યા કરતાં કરતાં ભગવાનમાં લીન થઇ ગયા.જેવી રીતે અગ્નિના શાંત થતાં જ તેની જ્વાળાઓ ત્યાં જ શાંત થઇ જાય છે તેવી જ રીતે ૫તિની આધ્યાત્મિક ગતિને જોઇને ૫ત્નીઓએ ૫ણ તેમની સંગતિથી સદગતિ પ્રાપ્તં કરી.સંગતિનું ફળ મળ્યા વિના રહેતું નથી.મનુષ્ય એ હંમેશાં સજ્જનોની સંગતિનો લાભ ઉઠાવીને પોતાના જીવનને ધન્ય બનાવવું જોઇએ.દુષ્ટ્રોનો સંગ હંમેશાં હાનીકારક હોય છે. વિષયી પુરૂષના સંગમાં વિષય ઉત્પન્ન ના થાય તો શું વેરાગ્ય ઉત્પન્ન થાય? મનુષ્ય એ આત્મકલ્યાણના માટે હંમેશાં જાગરૂક રહેવું જોઇએ. જીવનનું આ જ  એક માત્ર લક્ષ્ય છે. ૫શુ ૫ક્ષીઓની માફક જીવન જીવવું.. પોતાના સ્વાર્થની પાછળ લાગેલા રહેવું એ માનવતા નથી.

શાસ્ત્રમાં આઠ પ્રકારના મૈથુન બતાવવામાં આવ્યા છે તેનાથી દૂર રહેવું જેવા કે સ્ત્રીનું સ્મરણ, સ્ત્રી સબંધી વાતચિત,સ્ત્રીઓની સાથે રમવું,સ્ત્રીઓને જોવી,સ્ત્રીની સાથે ગુપ્ત વાતચીત કરવી,સ્ત્રીને મળવાનો નિશ્ચય કરવો અને સંકલ્પ કરવો અને સાક્ષાત સ્ત્રીનો સંગ કરવો. આ વાતોથી દૂર રહેવું એ જ વાસના ટાળવાનો સાચો ઉપાય છે.