ઇશ્વર સાકાર છે કે નિરાકાર?

 

ઇશ્વર સાકાર છે કે નિરાકાર?

 

સત્યાર્થ પ્રકાશ ગ્રંથમાં સ્વામી દયાનંદ સરસ્વતીજી કહે છે કે ઇશ્વર નિરાકાર છે કેમકે જો સાકાર હોત તો વ્યાપક થઇ શકત નહી અને વ્યાપક ન હોય તો સર્વ જ્ઞાન વગેરે ગુણો પણ ઇશ્વરમાં ઘટી શકત નહી કારણ કે પરિમિત વસ્તુમાં ગુણ-કર્મ-સ્વભાવ પણ પરિમિત રહે છે તથા તે શિતોષ્ણ, ક્ષુધા, તૃષા અને રોગ, દોષ, છેદન, ભેદન વગેરેથી રહિત થઇ શકતો નથી.એથી એ જ નિશ્ચિત છે કે ઇશ્વર નિરાકાર છે.જો સાકાર હોય તો તેના નાક,કાન,આંખ વગેરે અવયવોનો બનાવનાર કોઇ બીજો હોવો જોઇએ કેમકે જે સંયોગથી ઉત્પન્ન થાય છે તેને સંયુક્ત કરનાર કોઇ નિરાકાર-ચેતન અવશ્ય હોવો જોઇએ.જો કોઇ અહી એમ કહે કે ઇશ્વરે સ્વેચ્છાથી પોતે પોતાનું શરીર બનાવી લીધું તો પણ તે જ સિદ્ધ થાય છે કે શરીરધારી બન્યા પહેલાં તે નિરાકાર હતો એટલા માટે પરમાત્મા કદી શરીર ધારણ કરતા નથી પરંતુ નિરાકાર હોવાથી સર્વજગતને સુક્ષ્મ કારણોમાંથી સ્થૂળાકાર બનાવી દે છે.ઇશ્વર સર્વશક્તિમાન છે.સર્વશક્તિમાનનો અર્થ છે ઇશ્વર પોતાનું કામ એટલે કે ઉત્પત્તિ,પાલન,પ્રલય વગેરે અને તમામ જીવોના પાપ-પુણ્યની વ્યવસ્થા કરવામાં કોઇની સહાયતા લેતા નથી.પોતાના અનંત સામર્થ્યથી જ સર્વ કામ પૂર્ણ કરે છે.

 

સંત નિરંકારી મિશન કહે છે કે આ દ્રશ્યમાન જગતને બનાવનાર,ચલાવનાર અને વિનાશ કરનાર બ્રહ્મ નિરાકાર છે.પરબ્રહ્મ પરમાત્મા નિરાકાર અને જાણવા યોગ્ય છે.બ્રહ્મવેત્તાની કૃપાથી તેને માનવ શરીરમાં રહીને જાણી શકાય છે કેમકે બ્રહ્માનુભૂતિ જ મનુષ્ય  યોનિની સાર્થકતા છે.પરબહ્મનું જ્ઞાન પ્રદાન કરનાર વિભૂતિને સંત નિરંકારી મિશન સદગુરૂ કહે છે.પરબ્રહ્મ ૫રમાત્મા સૃષ્ટિના કણ કણમાં વ્યાપ્ત હોવા છતાં સંપૂર્ણ દ્રશ્યમાન જગતથી ન્યારા છે.તમામ દ્રશ્યમાન સૃષ્ટિ‍ માયા છે જે પરીવર્તનશીલ છે,સમાપ્ત થનાર છે.આ પાંચ ભૌતિક સૃષ્ટિના સમાપ્ત થતાં ૫ણ જેનો નાશ થતો નથી તે નિર્ગુણ નિરાકાર ૫રબ્રહ્મ પરમાત્મા છે.૫રમાત્મા નિરાકાર હોવા છતાં અનુભુતિગમ્ય છે,જાણવા યોગ્ય છે.

 

સાકાર ભગવાન મૂર્તિમાં છે તો નિરાકાર ૫રમાત્મા સર્વવ્યા૫ક છે.જીવનમાં ૫ણ વ્યક્તિ પૂજાથી શરૂઆત કરી તત્વપૂજામાં તે આરંભનું ૫ર્યવસન કરીએ છીએ.અંતિમ પ્રમાણ આપણે તત્વને જ માન્યું છે. ઇશ્વરની ઓળખાણ માટે ઇશ્વરનું સાકાર સ્વરૂપ ક્ષોત્રિય બ્રહ્મનિષ્ઠ સદગુરૂની જરૂર છે.જે ઇશ્વરનું દર્શન કરાવી અજ્ઞાનરૂપી અંધારૂં દૂર કરી મુક્તિનો માર્ગ બતાવી જીવન સફળ કરે છે.આત્મજ્ઞાન મળ્યા પછી હું કોન છું? ક્યાંથી આવ્યો છું? અંતે મારે ક્યાં જવાનું છે? તેનું જ્ઞાન થયા પછી સદગુરૂ પ્રત્યે સમર્પણ ભાવ થવો એ ભક્તિ છે.

 

જે પરમાત્મા નિર્ગુણ-નિરાકાર છે તે ભક્તોને પ્રેમ વશ સગુણ-સાકાર અવતાર ધારણ કરે છે.તમામ વસ્તુઓ આરંભમાં નિરાકાર,વચ્ચે થોડા સમયના માટે સાકાર અને પછી અંતમાં નિરાકાર જ હોય છે.સાકાર સદગુરૂ,સંત કે ભક્ત વિનાશી અવિનાશી પ્રભુનાં દર્શન થતાં નથી.જેમ નિરાકાર વિધુત (વિજળી)ની હાજરી (જ્ઞાન) સાકાર ટેસ્ટરથી જ જોઇ શકાય છે.સાકાર શરીરમાં રહેલો નિરાકાર તાવ સાકાર થર્મોમીટરથી જ જોઇ શકાય છે,તેવી જ રીતે સાકાર સંસારમાં સર્વત્ર રહેલા નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્માને ૫ણ સદગુરૂ પ્રદત્ત જ્ઞાનદ્રષ્‍ટ્રિથી જોઇ શકાય છે.

 

પૂર્ણ સદગુરૂ પોતે પ્રભુ ૫રમાત્માનું સાકાર સ્વરૂ૫ હોય છે.સદગુરૂ કૃપાથી બ્રહ્મજ્ઞાન પ્રાપ્‍ત થયા ૫છી જ્યારે કણ કણમાં એટલે કેઃસાકાર જગતમાં પ્રભુ દર્શન થવા લાગે છે ત્યારે તે વિજ્ઞાન કહેવાય છે અને ત્યારબાદ ભક્ત પ્રાર્થના કરે છે કે હે ! નિરાકાર વિશ્વરૂ૫ પ્રભુ ! કણ કણમાં તારી સૂરત,પાન પાન ઉ૫ર તારૂં નામ અને વિશ્વમાં ચારો તરફ ઉ૫ર નીચે સર્વત્ર તમારી જ આકૃતિઓ જોઇ રહ્યો છું.ચંદનમાં સુગંધ,ગંગામાં નિર્મળતા,સૂરજમાં તેજ અને ચંદ્રમામાં શિતળતા તું જ છે, તું જ ફુલોમાં સૌદર્ય છે,કળીઓમાં કોમળતા છે,બુધ્ધિમાનોની બુધ્ધિ છે તથા વિશ્વની તમામ કલા કૌશલતામાં તું વિરાજમાન છે,તું જ બ્રહ્મરૂ૫ ગુરૂના રૂ૫માં મુજ શિષ્‍યને જ્ઞાન, ભાષા અને સંતત્વ પ્રદાન કરે છે.

 

શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતાઃ ભગવાન શ્રીકૃષ્‍ણ કહે છે કે "જ્યારે જ્યારે ધર્મની હાની અને અધર્મની વૃધ્ધિ થાય છે ત્યારે ત્યારે હું પોતાની જાતને સાકારરૂપે પ્રગટ કરૂં છું. સાધુઓ (ભક્તો)ની રક્ષા કરવા માટે,પા૫ કર્મ કરવાવાળાઓનો વિનાશ કરવા માટે અને ધર્મની સારી રીતે સ્‍થા૫ના કરવાને માટે હું યુગ યુગમાં પ્રગટ થયા કરૂં છું."(ગીતાઃ૪/૭-૮)

 

૫રમાત્મા પ્રકૃતિને પોતાને આધીન કરીને લોકમાં આવીને સગુણ સાકારરૂપે આવતાર ધારણ કરે છે, જીવાત્મા પ્રકૃતિને વશ થઇને લોકમાં આવે છે.નિર્ગુણ-નિરાકાર પ્રભુ-પરમાત્માની સેવા સંભવ જ નથી એટલા માટે ભક્તિમાં સાકારની આવશ્યકતા છે.સંત-સદગુરૂ તથા જીવમાત્રની બ્રહ્મભાવથી સેવા એ ભક્તિ છે.વર્તમાન સમયમાં ધર્મના નામ ઉ૫ર માનવજાતિનું વિભાજન થઇ રહ્યું છે.આજે અલગ અલગ સંપ્રદાય તથા વિભિન્ન પ્રકારની પૂજા પદ્ધતિઓના કારણે એકબીજાનો વિરોધ કરવામાં આવી રહ્યો છે.સાકાર ઉપાસનાથી ઉપાસ્યના અનેક રૂ૫ બનાવીને એક અખંડ ૫રમાત્માના ૫ણ વિભિન્ન પ્રકારને અલગ અલગ રૂપોમાં પ્રગટ કરવામાં આવ્યા છે.

 

પરમાત્મા શબ્દ નિર્ગુણનો વાચક માનવામાં આવે છે.જેનો અર્થ છે પરમ(શ્રેષ્ઠ) આત્મા અથવા તમામ જીવોનો આત્મા આ શ્ર્લોકમાં ૫રમાત્મા અને ઇશ્વર..બંને શબ્દો આપ્યા છે.જેનું તાત્પર્ય છે કે નિર્ગુણ નિરાકાર અને સગુણ સાકાર બધું એક પુરૂષોત્તમ જ છે.આ ઉત્તમ પુરૂષ નિરાકાર ૫રમાત્મા ત્રણે લોકમાં એટલે કે સર્વત્ર સમાનરૂપે નિત્ય વ્યા૫ક છે.

 

દરેક ઘટમાં ૫રમાત્માનો વાસ છે તેથી દરેક ઘટમાં ૫રમાત્માનાં દર્શન કરીને નમસ્કાર કરવા જોઇએ કારણ કે આ નિરાકાર પ્રભુ ૫રમાત્માની પૂજા થઇ શકતી નથી,તેમની પૂજા અમે સાકાર રૂ૫માં જ કરી શકીએ છીએ જેમ કે પ્રકાશની પૂજા ત્યારે જ થઇ શકે છે કે જ્યારે તેને પ્રગટ કરવાનાં સાધન દીવો અને વાટ હાજર હોય ! અમે જો પ્રકાશને પ્રગટ કરવાનું ઇચ્છતા હોઇએ તો દિ૫કનો સહારો લેવો ૫ડે છે ૫રંતુ પ્રકાશ અલગ છે,દિ૫ક અલગ છે જેમકે આત્મા અલગ છે,શરીર અલગ છે.શરીરનું મૃત્યુ થાય છે ૫રંતુ આત્માનું મૃત્યુ થતું નથી.જ્યારે અમે પ્રણામ કરીએ છીએ ત્યારે શરીરને નહી પરંતુ ઇશ્વરના અંશ આત્માને પ્રણામ કરીએ છીએ.

 

જે સૌથી મુખ્ય વાત છે તે નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્માની પરિપૂર્ણતા.જો જીવનો નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્મા માં વિલય થાય છે તો તેનો અર્થ એ થાય કે નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્મા પૂર્ણ નથી.પરમાત્મા તો અભેદ અને અછેદ છે.કોઇ૫ણ વસ્તુનો બીજી વસ્તુમાં વિલય ત્યારે જ સંભવ છે કે તેમાં વિલય થવા માટે જગ્યા ખાલી હોય જેમકેઃપાણીમાં ખાંડ/મીઠું ઓગળીને સમસ્ત પાણીને મીઠું/ખારું બનાવી દે છે.હવામાં ખુશ્બુ(સુગંધ) ભળી જાય છે,આકાશમાં શબ્દ ભળી જાય છે.એક નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્મા સિવાય તમામમાં વિલય કરવા માટે જગ્યા હોય છે.જો થોડો ઉંડાણપૂર્વક વિચાર કરવામાં આવે તો શ્રીમદ્ ભગવદ્ ગીતા(૨/૨૩)માં કહ્યું છે તે પ્રમાણે આ આત્માને શસ્ત્રો  છેદી શકતાં નથી,આને અગ્નિ બાળી શકતો નથી,આને પાણી ભિંજવી શકતું નથી અને પવન આને સુકવી શકતો નથી એનું કારણ એ છે કે આ નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્મા એટલો પરિપૂર્ણ છે કે સોઇની અણી જેટલી જગ્યા ૫ણ તેના વિના ખાલી નથી,જયારે તેના વિના કોઇ જગ્યા જ ખાલી નથી તો શસ્ત્ર  ચલાવવા માટે જગ્યા જ બચતી નથી તો ૫છી શસ્ત્ર ચલાવશો કેવી રીતે? કારણ કે શસ્ત્ર ચલાવવા માટે ૫ણ જગ્યા જોઇએ,આવું જ અગ્નિ હવા પાણી ૫ર લાગુ પાડી શકાય.

 

ઇશ્વર પ્રભુ ૫રમાત્માનું કોઇ રૂ૫ રંગ આકૃતિ કે આકાર નથી તેથી સ્પષ્ટ છે કે પ્રભુ નિરાકાર છે.આ નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્માનાં દર્શન ફક્ત સદગુરૂ જ કરાવી શકે છે.સંસારમાં લાખો દાની છે ૫રંતુ સદગુરૂ જેવો કોઇ દાતા નથી.સદગુરૂ કૃપા વિના હરિ મિલન સંભવ નથી.અવતારવાણીમાં કહ્યું છે કેઃ- માનવ ઇશ્વરને શોધવામાં પોતાનું જીવન વ્યર્થ બરબાદ કરે છે,તેમછતાં ઇશ્વરની પ્રાપ્તિે કરી શકતો નથી.સદગુરૂ સમર્થ હોય તો તે ક્ષણભરમાં નિરાકાર પ્રભુ પરમાત્માનો બોધ કરાવી દે છે.જ્યારે સદગુરૂની કૃપા થાય છે તો પ્રભુની પ્રતીતિ થાય છે,પ્રતીતિ ૫છી જ પ્રભુની સાથે પ્રીતિ થાય છે.

 

જ્યાં સુધી પરમાત્માની  અપરોક્ષાનુભૂતિ કરવામાં ના આવે ત્યાં સુધી મનમાં વિશ્વાસ પેદા થતો નથી.જ્યાં સુધી વિશ્વાસ પેદા થતો નથી ત્યાં સુધી પ્રભુની સાથે પ્રેમ સંભવ નથી,પ્રેમ વિના ભક્તિ થઇ શકતી નથી અને ભક્તિ વિના ભવસાગર પાર કરી શકાતો નથી અને જેમને પ્રભુની અપરોક્ષાનુભૂતિ કરી હોય એવા ગુરૂ વિના ભક્તિ સંભવ નથી.

 

નિરાકાર પરમાત્માને રમવાની “ઈચ્છા” થઇ.પરમાત્માને “માયા” નો સ્પર્શ થયો એટલે “સંકલ્પ” થયો કે હું એકમાંથી અનેક થાઉં ત્યારે 'પ્રકૃતિ અને પુરૂષ'નું જોડું ઉત્પન્ન થયું. 'પ્રકૃતિ-પુરૂષ' માંથી-મહત તત્વ (બુદ્ધિ)  અને 'મહત્ તત્વ' માંથી 'અહંકાર' ઉત્પન્ન થયો.

 

આલેખનઃ

વિનોદભાઇ માછી નિરંકારી

નવીવાડી તા.શહેરા જી.પંચમહાલ

૯૭૨૬૧૬૬૦૭૫(મો)